سرگذشت جدول تناوبی

به طورکلی پیشرفت شیمی عمومی،ازانتشارجدول طبقه بندی تناوبی عنصرها سرچشمه گرفت.باتوجه به اینکه طبقه بندی در هرزمینه ای مطالعه را آسان می کند.

بدون شک لاووازیه نخستین کسی بود که دراین راه گام برداشت اوعناصررابه دودسته ی کلی فلز ونا فلز تقسیم کرد.اوفلز را عنصری میدانست که در ترکیب بااکسیژن باز تولید میکند.

برسیلوس نیز مانندمانند لاوازیه عناصر رابه دو دسته ی کلی فلرونافلزتقسیم کرد..........

اماوی خواص الکتروشیمیایی را درنظر گرفت.وی معتقد بودکه فلزعنصری است که تمایل به از دست دادن الکترون وتشکیل یون مثبت دارد غیرفلز عنصری است که تمایل به گرفتن الکترون وتشکیل آنیون دارد.

ازسال 1871به بعد شیمیدان برخلاف سیلسوس ولاووازیه که برخواص شیمایی عنصرها تاکید داشتند درمسیر طبقه بندی براساس ارتباط بین جرم اتمی وخواص آنها،کوششهایی به عمل آوردند وتلاش در این راه کم وبیش باموفقیتهایی همراه بود.

تاسال1872شصت وسه عنصر شناخته شده بود وشیمیدان ها به جست وجوی راهایی برا ی مرتب کردن عنصرها پرداختند این جستجوها تاحدی شبیه تحقیق اولیه کپلر بر ای یافتن قاعده هایی بود که حرکات سیاره های منظومه ء شمسی رابه هم مربوط می کند.علاوه برجرمهای اتمی نسبی ،بسیاری ازخواص دیگر عنصرهاوموادمرکب حاصل از آنها تا آن زمان معین شده بود.بعضی از این خواص عبارت بودند از:نقطه ذوب،نقطه جوش،چگالی،رسانایی الکتریکی،رسانایی گرمایی،سختی وضریب شکست.نتیجه آنکه ازسال1870به بعد،اطلات فراوانی درباره ی بسیاری ازعنصرها وخواص آنها به دست آمده بود.

درسال 1829شیمیدان آلمانی یوهان ولفگانگ دوبرینز مشاهده کردکه عنصرها غالبا گروه هایی ازسه عنصرباخواص شیمایی مشابه تشکیل میدهند اوتریادها «به معنی سه تایی ها»رابرای آنها پیشنهادکردومانند«کلر ،برم،و ید»؛«کلسیم،استرونسیم وباریم»و.... .درهر تریاد جرم اتمی عنصر میانی تقریبا میانگین عددی جرمهای دو عنصر دیگر است .ولی بعدها معلوم شد که این مطالب اهمیت چندانی ندارد.

دوشان کورتوآ دانشمند فرانسوی درسال 1862طبقه بندی ویژه ای به نام پیچ تلوریک ارائه داد.اوبرای تنظیم جدول خود،استوانه ای را در نظر گرفت ومحیط آن را به 16 قسمت برابر تقسیم کرد.از هر کدام از آنها خطی عمود بر قاعده ی استوانه عبور داد سپس خطی با شیب 45 درجه ازمحل تقاطع یال اول با قاعده رسم کرد تا یالها رایکی پس ازدیگری قطع کند.آنگاه عنصرهای شناخته شده تاآن زمان را به ترتیب جرم اتمی درمحل تقاطع یالهابا این خط شیب دار،قرار دادومشاهده کرد که عناصری مه بر روی یک یال قرار میگیرند،جرم اتمی آنها به اندازه ی 16 واحد ویا مضربی از آنها با یکدیگر تفاوت دارد،خواص مشلبهی خواهند داشت.دراین طبقه بندی تشابه خواص عنصرهای واقع بریک یال تا عنصربیستم یعنی کلسیم رعایت میشد.مثلا تیتان که در بالای اکسیژن وگوگردقرار میگرفت تشابهی باآنها نداشت.

ادلینگ دانشمند انگلیسی در سال 1864جدولی از عنصرها،در5ستون و15سطر منظم کرد.او دریافته بود که با کنار گذاشتن هیدروژن عناصر دیگر به ترتیب صعودی جرم اتمی کنار یکدیگر قرار می گریند.عناصر واقع در یک سطر خواص مشابهی خواهند داشت.

درسال1865شیمیدان انگلیسی نیولندز،اعلام داشت که عنصرها را میتوان به ترتیب افزایش جرم اتمی یه دنبال هم نوشت.هنگامی که این کار صورت گرفت نظمی شگفت انگیز انجام شد:خواص شیمیایی وفیزیکی مشابه چندبار درفهرست ظاهر شد.او عقیده داشت که ،در کل فهرست عنصرها به طور تناوبی ظا هر می شوند.وی عناصرشتاخته شده تا آن زمان را به ترتیب پشت سرهم در یک ستون چید.وی هیچ توجیهی برای فلزاتی که الان فلزات واسطه می نامیم نداشت.

موفق ترین وموثرترین طرح ،طرح شیمیدان روسی مندلیف بود .مندلیف درسال1871به خصلت گسترده تناوبی که امروزه نیز مورد استفاده قرار میگیردپی برد.مندلیف عنصرها را بر اساس وزن اتمی شان مرتب کرد به همین دلیل در جاهایی بی نظمی هایی مشاهده میشد ومندلیف حدس میزد که شاید در تعیین وزن اتمی اشتباهی شده تا مدت ها بعد موزلی دانشمند انگلیسی با تعریف عدداتمی برای هر عنصر، عناصر را برطبق سبک مندلیف ولی اینبار برحسب افزایش عدد اتمی مرتب وجدول کنونی به دست آمد.

بعدها آقای منوچهر ضیایی جدول حلقوی وحلزونی را ابداع کرد.